شهر شکارپور زمانی یکی از مراکز مهم کتابخانه‌های ایالت سند بود، به‌ویژه کتابخانه‌هایی که به صورت خصوصی اداره می‌شدند. این کتابخانه‌ها یا در مدارس دینی تأسیس شده بودند، یا در خانه‌های شخصی معلمان، رهبران سیاسی و مذهبی، دانشمندان، تاجران، نیکوکاران و ناشران. از قرن هفدهم تا بیستم، شکارپور شاهد رشد چشمگیر تأسیس کتابخانه‌ها بود؛ نه‌تنها در خودِ شهر، بلکه در روستاها و شهرک‌های اطراف در محدودۀ ناحیۀ شکارپور.
برخی از کتابخانه‌های برجسته در این منطقه شامل کتابخانۀ علویه، کتابخانۀ آشیانۀ ادب در گڑھی یاسین، کتابخانۀ همایونی در روستای همایون شریف، کتابخانۀ خواجه پیر نظام‌الدین سرہندی، کتابخانۀ قاضی محمد، کتابخانۀ ملا صاحب دینو، کتابخانۀ محمد عارف «صنعت»، کتابخانۀ منشی عطا محمد، کتابخانۀ پیر محمد عمر، کتابخانۀ آغا غلام نبی صوفی، کتابخانۀ مولوی عبدالکریم چشتی، کتابخانۀ فقیر غلام علی مسرور، کتابخانۀ مولوی عبدالرحمان، کتابخانۀ خلیفه یار محمد و خلیفه غلام حیدر، کتابخانۀ قاری فتح محمد پانی‌پتی، کتابخانۀ مولوی عبدالحکیم سومرو، کتابخانۀ حاجی مولا بخش، کتابخانۀ لطف‌الله بدوی، کتابخانۀ حبیب‌الله بھٹو، کتابخانۀ پروفسور جھامانداس بهاتیا، کتابخانۀ عثمان علی انصاری، کتابخانۀ مولوی الهی بخش سومرو، کتابخانۀ مولوی عبدالستار، کتابخانۀ مولوی عبدالفتاح صدیقی، کتابخانۀ شیخ صاحب‌داد، کتابخانۀ محمد سعید صدیقی، کتابخانۀ خالی مورایانی، کتابخانۀ وحید بخش «عاشق»، کتابخانۀ مدرسۀ عالی دولتی شمارۀ ۱، کتابخانۀ دبیرستان نیو ارا، کتابخانۀ کالج دولتی C&S، کتابخانۀ اسلامی الفاروق، کتابخانۀ مدرسۀ عربیه قاسمیه در گڑھی یاسین و بسیاری دیگر می‌شود.
افرادی که صاحب این گنجینه‌های ادبی بودند، نقش بزرگی در ترویج فرهنگ مطالعه در شکارپور ایفا کردند. علاوه بر کتابخانه‌های خصوصی، تعداد اندکی نیز برای استفاده عمومی تأسیس شده بودند تا مردم بتوانند از منابع آن‌ها بهره‌مند شوند. با این حال، بسیاری از این کتابخانه‌ها اکنون دیگر وجود ندارند و مجموعه‌های آن‌ها از بین رفته‌اند.
از دورۀ حاکمیت دودپوتاها تا کلھوره‌ها، سپس تالپورها و نهایتاً استعمار بریتانیا، هر دوره‌ای شاهد رشد چشمگیری در تأسیس کتابخانه‌ها بود. پژوهشگران به‌واسطۀ شبکۀ تجاری روبه‌گسترش شکارپور که تا آسیای مرکزی و حتی اروپا امتداد داشت، به این شهر جذب می‌شدند. تاجران شکارپور نه‌تنها مهارت‌هایی از این مناطق با خود می‌آوردند، بلکه کتاب‌ها و مواد فرهنگی گوناگونی را نیز وارد می‌کردند که سبک زندگی شبیه به شهرهای کراچی و حیدرآباد را در شکارپور رایج ساخت.
در ربع اول قرن هجدهم، شکارپور به مرکز اقتصادی ایالت سند تبدیل شد و آن را به تجارت جهانی پیوند داد. در دورۀ استعمار بریتانیا، چندین کتابخانه در شکارپور تأسیس شد. یکی از این کتابخانه‌ها در ابتدا به عنوان «اتاق مطالعۀ انجمن دوستان» فعالیت می‌کرد و بعدها به کتابخانۀ اصلی شهر شکارپور تبدیل شد. این کتابخانه در سال ۱۸۷۳ توسط جاگن نات تأسیس شد و یکی از نخستین کتابخانه‌ها در شکارپور مستعمراتی به‌شمار می‌رود. محل آغازین این کتابخانه در خانۀ نارائن جاگن نات بود. او با ادارۀ آموزش و پرورش در ارتباط بود و به‌عنوان بازرس آموزش و سپس بازرس ارشد آموزش خدمت می‌کرد. وی با درک اهمیت آموزش و کتابخانه‌ها، نقش کلیدی در افزایش آگاهی عمومی نسبت به ضرورت ایجاد مدارس و کتابخانه‌ها برای آیندۀ بهتر مردم شکارپور ایفا کرد. گفته می‌شود جامعۀ تجاری و نخبگان شکارپور نیز به تلاش‌های صادقانۀ او پاسخ مثبت دادند.
در تمام دوره‌های تاریخی از دودپوتاها تا کلھوره‌ها، تالپورها و استعمار بریتانیا، هر یک با خود موج تازه‌ای از تأسیس کتابخانه‌ها و گسترش فرهنگ مطالعه را به شکارپور آوردند.
در سال ۱۸۷۶، بنایی نو با کمک‌های خیرین در شهر شِکارپور ساخته شد. کتابخانه‌ای که در این ساختمان قرار گرفت، به افتخار جاگن نات که نخستین بار تلاش کرد کتابخانه‌ای کوچک راه‌اندازی کند، به نام او نام‌گذاری شد. همچنین مجموعه‌ی کتاب‌های او که در «اتاق مطالعه‌ی انجمن دوستان» نگهداری می‌شد، به کتابخانه‌ی جدید منتقل گردید. در گفت‌وگو با اعضای جامعه‌ی محلی دریافتم که این ساختمان دو طبقه بوده و مجموعه‌ی بزرگی از کتاب‌های نایاب در موضوعات مختلف در آن جای داشته است. پس از تقسیم هند و پاکستان، ساختمان رو به ویرانی رفت و وضعیت کتاب‌ها نیز به تدریج رو به وخامت گذاشت. سپس کتاب‌ها و دیگر مواد ادبی به ساختمان شهرداری شکارپور منتقل شدند و تحت عنوان کتابخانه‌ی شهرداری طبقه‌بندی شدند.
برخی از کتیبه‌هایی که بر دیوارهای کتابخانه نصب شده‌اند، نشان می‌دهند که بنای جدید کتابخانه در تاریخ ۳ مه ۱۹۷۴ توسط آقای قاضی عبدالقادر، منشی سیاسی وزیر اعلیٰ سند، بنیان‌گذاری شده است. این لوحه اطلاعاتی مانند هزینه‌ی ساخت و اسامی مدیران و مهندسینی که پروژه را به پایان رساندند نیز در بر دارد. بر این لوحه، نام «کتابخانه عمومی جاگن نات، شکارپور» نوشته شده است. بعدها در ۱۲ ربیع‌الاول ۱۳۹۹ هجری قمری برابر با ۹ آوریل ۱۹۷۹، این کتابخانه توسط احمدالله فاروقی، معاون کمیسر شکارپور، افتتاح گردید. در سال ۱۹۸۸، اداره‌ی این کتابخانه به دپارتمان فرهنگ سند سپرده شد و سپس به نام شاعر صوفی قرن نوزدهم، قادر بخش بیدل، که آرامگاهش در روهریِ سکر واقع است، تغییر نام یافت.
کتابخانه‌ی قادر بخش بیدل تنها کتابخانه‌ی عمومی شهر شکارپور است که روزانه میزبان صدها داوطلب آزمون‌های رقابتی است. این کتابخانه پناهگاهی است نه فقط برای کسانی که خود را برای امتحانات آماده می‌کنند، بلکه برای پژوهشگرانی است که در حوزه‌های مختلف می‌نویسند. علاوه بر این، این کتابخانه دارای خدمات کتابخانه‌ی الکترونیکی (ELS) است که از سوی اداره‌ی فرهنگ، گردشگری، آثار باستانی و بایگانی دولت سند ارائه می‌شود.
این کتابخانه بیش از ۱۵٬۰۰۰ جلد کتاب در خود جای داده است. سه سالن مطالعه در آن وجود دارد: یکی برای مردان، یکی برای زنان، و سومی ویژه‌ی پژوهشگران برای تحقیق و نگارش در زمینه‌های گوناگون. متأسفانه، بیشتر مجموعه‌ی اصلی کتاب‌های متعلق به جاگن نات، مانند بسیاری از کتابخانه‌های خصوصی، در گذر زمان از بین رفته است.
شهر شکارپور، همانند دیگر شهرها و روستاهای ایالت سند، به فرهنگ مطالعه معروف است. افراد زیادی برای ترویج این فرهنگ تلاش می‌کنند و به راه‌اندازی کتابخانه‌ها در این منطقه می‌پردازند. یکی از این افراد، پروفسور دکتر شریف احمد شاد سومرو است که در سال ۱۹۸۳ انجمن کتابخانه‌های شاه عبداللطیف (شولا) را با هدف تأسیس کتابخانه در روستاها و شهرهای شکارپور بنیان نهاد. کتابخانه‌ی اصلی این انجمن در شهر رُتوم واقع شده و بیش از ۶٬۰۰۰ کتاب به زبان‌ها و موضوعات گوناگون را در خود جای داده است. کتابخانه‌های دیگری که توسط این انجمن تأسیس شده‌اند، در مناطقی مانند عبدو، میان جو گوٹھ، چک و لاخی نیز قابل مشاهده هستند.
این افراد زمان و منابع خود را وقف گسترش دانش کرده‌اند و سزاوارند که به‌عنوان قهرمانان واقعی جامعه شناخته شوند. همچنین باید از ابتکارات اجتماعی و خیریه‌ی افرادی که برای اصلاح جامعه تلاش کرده‌اند، تقدیر شود. کتابخانه‌ی عمومی قادر بخش بیدل شکارپور باید نام اصلی خود یعنی «کتابخانه جاگن نات» را به افتخار بنیان‌گذارش حفظ کند.
نظر شما